Qat

Beschrijving van Qat

Algemeen

Qat is een natuurproduct, het zijn namelijk de bladeren en takjes van een plant. Deze plant draagt de Latijnse naam Catha Edulis Forsk.  Andere namen voor qat zijn: khat, quat, chat, catha, tschat en miraa. Qat heeft voornamelijk opwekkende effecten en valt daardoor ook in de categorie opwekkende drugs.

De werkzame stof in qat is cathinon, maar naast de stof zitten er nog andere stoffen in die ook invloed uitoefenen op het centraal zenuwstelsel. Deze stoffen zijn cathine en nerofodrine. De werking van de stof cathinon toont overeenkomsten met amfetamine, maar de werking is een stuk minder sterk. Qua sterkte van de werking zit deze stof tussen cafeïne en amfetamine in. De stof cathinon wordt door het lichaam omgezet in efedrine. Efedrine is verwant aan adrenaline en komt van nature voor in het centraal zenuwstelsel. Wanneer de hersenen extra efedrine en adrenaline vrijgeven voelt de persoon zich alerter en beter in staat snel te handelen in bepaalde situaties.

De plant groeit voornamelijk in delen van Afrika. Jemen, Somalië en Ethiopië zijn voorbeelden van landen waar de plant groeit. In deze landen heeft de plant en het gebruik van qat een maatschappelijke functie. Het is dus niet verwonderlijk dat de mensen die oorspronkelijk uit deze landen komen het meeste qat gebruiken in Nederland. De maatschappelijke functie is te vergelijken met de maatschappelijke functie die alcohol heeft in de westerse wereld.

Wijze van inname

Qat kan op twee manieren worden opgenomen in het lichaam. Allereerst kan er van de bladeren thee gezet worden. Hiervoor dienen de bladeren en takken gedroogd te worden. Het probleem hiermee is dat de effecten veel minder sterk zijn dan bij ongedroogde bladeren. Vandaar dat er tegenwoordig niet zo vaak meer thee gezet wordt van qat bladeren. Ten tweede kan qat worden opgenomen in het lichaam door op de takjes en bladeren te kauwen. Met stopt de qat in de mond en kauwt er een tiental minuten op. Het sap wat vrijkomt wordt doorgeslikt. Hierdoor komen de stoffen in de maag en vervolgens in het bloed.

Wet

Het middel qat staat inmiddels op lijst 2 van de Opiumwet. Dit wil zeggen dat het onder softdrugs gerekend wordt, maar dat het wel verboden is. Hiervoor was qat legaal in Nederland, alhoewel de werkzame stoffen (cathinon, cathine en nerofodrine) toen al onder de Opiumwet vielen. Het kan dus voorkomen dat de stoffen in de drug opgenomen zijn in de Opiumwet, terwijl een drug die deze stoffen bevat legaal kan zijn (totdat deze alsnog opgenomen wordt in de Opiumwet).

Effecten van Qat

De effecten van qat kunnen verschillen per persoon. Hiervoor zijn een paar oorzaken te geven. Zoals de verwachting die men heeft van het middel, ervaring met het middel, ziektegeschiedenis, maar ook de omgeving kan van invloed zijn op de effecten die qat teweeg kan brengen bij een persoon. De hieronder beschreven effecten kunnen dus per persoon verschillen en is daardoor meer een leidraad dan vaststaande feiten.

­Lichamelijke effecten

• Hartslag en bloeddruk gaan licht omhoog
• Lichte verhoging van de lichaamstemperatuur
• Gespannen spieren
• Minder goed of niet kunnen slapen
• Mogelijkheid tot hartkloppingen
• Onderdrukking van vermoeidheid
• Licht versnelde ademhaling
• Droge mond

Geestelijke effecten

• Meer energie dan normaal
• Denken lijkt sneller te gaan
• Gevoel van alertheid
• Meer zin om te praten
• Licht euforisch gevoel

Werkingsduur

De eerste effecten van qat zijn merkbaar na ongeveer 60 minuten. De totale werkingsduur van het middel is afhankelijk van de dosis. Gemiddeld ligt de duur zo rond de 5 of 6 uur.

Risico’s en verslaving van Qat

Er zitten risico’s verbonden aan het gebruik van qat. Daarom is het ook opgenomen op lijst 2 van de Opiumwet. Er zijn risico’s op zowel de korte als de lange termijn.

Korte termijn risico’s

• Slapeloosheid en ondervoeding, door de opwekkende effecten van qat slaapt de gebruiker over het algemeen minder of niet. Hierdoor kan slapeloosheid optreden, wat vervolgens weer allemaal nare bijverschijnselen teweeg brengt. Doordat qat de eetlust onderdrukt heeft de gebruiker niet het gevoel dat hij honger heeft, maar het lichaam heeft nog steeds voedingsstoffen nodig. Hierdoor kan het voorkomen dat de gebruiker veel te weinig voedingsstoffen binnen krijgt. Dit brengt net als slapeloosheid nare bijverschijnselen met zich mee.
• Depressieve gevoelens en stemmingswisselingen, net als bij andere stimulerende middelen komt het vaak voor dat de gebruiker zich neerslachtig voelt wanneer de qat is uitgewerkt. Symptomen hiervan zijn onrust en irritatie.

Lange termijn risico’s

• Maag- en darmklachten, bij langdurig gebruik kunnen gebruikers last krijgen van oprispingen, maagontstekingen en constipatie. Dit komt doordat de sappen uit de qat eerst in de maag terecht komen.
• Verhoogde bloeddruk en hartslag, des te meer een persoon qat gebruikt des te groter de kans op een hartinfarct.  Dit geldt vooral voor mensen met (aangeboren) hart- en vaatziekten.
• Psychoses en hallucinaties, met name bij veelvuldig gebruik loopt de gebruiker risico deze geestelijke instabiliteit op te lopen. Paranoia, waanbeelden, horen van stemmen, etc. zijn allemaal symptomen van een psychose. In andere woorden gaat de persoon leven in een wereld die niet de realiteit is, maar door die persoon wel zo wordt ervaren.

Verslaving

Volgens de onderzoeken die nu bekend zijn maakt qat de gebruiker niet lichamelijk afhankelijk. Dit wil zeggen dat er bij het stoppen geen ontwenningsverschijnselen zullen optreden. Geestelijk gezien kan qat wel degelijk verslavend zijn. Met name wanneer een persoon vaker en voor langere periodes qat gebruikt. De persoon wil eigenlijk niet meer zonder de stimulerende effecten van de qat door het leven gaan. Dit noemen wij een verslaving. Wij adviseren in dit geval dringend hulp te zoeken.

Geschiedenis van Qat

Een onbekende geschiedenis

De geschiedenis van qat is in het Westen nauwelijks bekend. Dit komt omdat qat tot voor kort niet voor kwam in Europa en omstreken. Waar en wanneer men voor het eerst op het middel kauwde is niet te zeggen. Dit komt mede doordat wetenschappelijke artikelen elkaar tegenspreken op dit onderwerp. Wat wel bekend is, is dat er in de tijd van Alexander de Grote (336 – 323 voor Chr.) al gebruik gemaakt werd  van de eigenschappen die qat bezit. Men probeerden soldaten te genezen van melancholie en depressie. Verder is bekend dat rond het jaar 1000 Arabieren qat gebruikten als antidepressiva en als middel tegen gastro-intestinale symptomen (heeft betrekking op maag en darmen). Er bestaan verschillende verhalen over het ontstaan van qat, maar deze verhalen zijn hetzelfde als verhalen uit elke mythologie, ze hebben weinig waarde als bron.

De qat cultuur

In Jemen en in verschillende andere Oost-Afrikaanse landen is er door de geschiedenis heen een qat cultuur ontstaan. ’s Middags wordt het werk neergelegd, vervolgens gaat men kat kauwen, om daarna met elkaar te gaan praten. Hierbij worden problemen opgelost, zaken gedaan, contracten gesloten, religieuze, filosofische, sociale en politieke zaken besproken en geanalyseerd. Met name door druk uit het Westen (het is immers niet productief als mensen midden op de dag het werk neer leggen) wordt deze qat cultuur steeds verder terug gedrongen. In grote delen van Afrika wordt qat gebruik gezien als een minderwaardige gewoonte en inmiddels is het gebruik van qat in grote delen van Afrika verboden. Alleen in Jemen wordt vandaag de dag nog altijd om één uur ’s middags het werk neergelegd en wordt er qat gekauwd.

Qat in Nederland

Voor Nederland is qat een heel nieuw middel. In 1997 kwamen de eerste Somaliërs naar Nederland en deze mensen brachten dus voor het eerst het middel mee. Er was dus ook nog geen wetgeving omtrent qat. Na een onderzoek van het Trimbos Instituut en de nodige kamer vragen is qat op lijst 2 van de Opiumwet (zelfde als cannabis) gezet. De vergissing dat qat gedoogd zou zijn is snel gemaakt. Cannabis wordt gedoogd, qat is verboden.

Combi gebruik Qat

Qat en andere middelen

• Over het combinatie gebruik van qat met andere middelen is bijna niets bekend. Er is wel geconstateerd dat qat gebruikers die ook alcohol drinken vaak grotere problemen hebben.

Het gecombineerd gebruik van verschillende drugs of drugs met medicijnen kan vervelende, onvoorspelbare, en ook gevaarlijke effecten met zich meebrengen. Daarom wordt combigebruik afgeraden. Dit geldt overigens voor elke drug.